In de Commissie voor Onderwijs van het Vlaams Parlement kwam recent een fel debat op gang over de hervorming van de vroegere hbo5-opleiding Verpleegkunde tot het huidige graduaat Basisverpleegkunde. Studenten, docenten én werkveld trekken aan de alarmbel. Verwarring, rechtsonzekerheid en een dalende instroom in de opleiding zorgen voor zorgen — ook bij thuisverpleegkundigen.

Europese druk en Vlaamse spoedhervorming

De hervorming vond zijn oorsprong in een ingebrekestelling door de Europese Commissie: de Vlaamse hbo5-opleiding was niet conform de EU-richtlijnen inzake beroepskwalificaties. De Vlaamse en federale overheden moesten snel schakelen. De oplossing? Een nieuw beroepsprofiel: de basisverpleegkundige, die niet onder de EU-richtlijn valt en dus wél erkend kan blijven.

Die spoedprocedure had echter een stevige impact. Studenten die zich vóór september 2023 inschreven voor de hbo5-opleiding, kregen bij de start van het academiejaar plots te horen dat ze als basisverpleegkundige zouden afstuderen — zonder voorafgaande duidelijke communicatie over wat dit inhield. En ondertussen zaten ze in klas met studenten die hun jaar overdeden en wél nog het oude hbo5-diploma kregen, ondanks identieke cursussen, stages en evaluaties.

Kritiek vanuit het veld én de politiek

Verschillende parlementsleden, zoals Suzy Wouters (Vlaams Belang), Loes Vandromme (cd&v) en Line De Witte (PVDA), brachten deze situatie aan. Ze kaartten de verwarring, de rechtsonzekerheid en het gevoel van onrechtvaardige behandeling aan. “Studenten voelen zich bedrogen”, klonk het. Ook op stageplaatsen weet men vaak niet wat basisverpleegkundigen wél of niet mogen doen.

Minister Zuhal Demir erkende de moeilijke overgangssituatie, maar wees op de urgentie van de Europese druk. Ze benadrukte dat de federale wet van 2023 Vlaanderen verplichtte tot een onmiddellijke overstap. “We hadden geen keuze. Het alternatief was de opleiding schrappen,” zei ze. Wel is er volgens haar nog ruimte voor bijsturing, onder meer via bijkomende opleidingen voor complexere handelingen, zoals poortkatheters of werk op spoed en OK.

De zorgladder en de leerweg

Tegenstanders van de hervorming spreken van een degradatie van het profiel. De autonomie van basisverpleegkundigen is beperkt in complexe situaties, waardoor hun inzetbaarheid en loonschaal (IFIC) ter discussie staan. Voorstanders — waaronder Koen Daniëls (N-VA) en Tina Van Havere (Vooruit) — benadrukken dat het gaat om een nieuw, aanvullend profiel. “We hebben er een sport aan toegevoegd in plaats van er één te schrappen in de leerladder,” aldus Daniëls. “Het zijn niet minder handen aan het bed, het zijn er meer.”

Toch blijft de onduidelijkheid groot. De concrete takenlijst voor basisverpleegkundigen is nog in volle ontwikkeling, de accreditatie van de nieuwe opleiding door de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO)  is nog niet afgerond, en op het terrein blijven vragen en onzekerheden leven.

Impact op de thuisverpleging

Voor thuisverpleegkundigen is deze hervorming meer dan een beleidskwestie. De toekomstige samenwerking met basisverpleegkundigen veronderstelt helderheid over bevoegdheden, rollen en opleiding. Wie mag wat doen? Wat betekent dit voor teamwerking, taakverdeling en patiëntveiligheid? De instroom in de opleiding daalde intussen met 13% op drie jaar tijd — een zorgwekkende evolutie in een sector die al kreunt onder personeelstekorten.

Tot slot

Zorgorganisaties, onderwijsinstellingen én studenten vragen één ding: duidelijkheid. Het beroep van basisverpleegkundige heeft potentieel, maar vraagt om erkenning, transparantie en structurele ondersteuning.

Het volledige verslag van het debat in de Commissie Onderwijs kan je terugvinden op Vlaamsparlement.be.