De vergrijzing vormt zowel in België als Marokko een dringende maatschappelijke uitdaging, al speelt die zich af binnen heel verschillende zorgsystemen en culturele contexten. In België neemt de zorgvraag toe binnen een goed uitgebouwd, maar versnipperd systeem, ook binnen migrantengemeenschappen zoals de Marokkaanse, met ruim 1,1 miljoen mensen de grootste groep van Noord-Afrikaanse afkomst. Marokko kent een snelgroeiend aandeel ouderen, terwijl de formele ouderenzorgsector zich er nog in een pril stadium bevindt.

Van 16 tot 18 juni 2025 maakte een Belgische delegatie, waar VBZV ook aan deelnam, een studiereis naar Marokko om ervaringen rond ouderenzorg uit te wisselen. Tijdens werkbezoeken en een symposium werd vooral duidelijk dat zorg in Marokko diepgeworteld is in familie en gemeenschap. Ouderen wonen er veelal thuis, wat verbondenheid en autonomie versterkt. Deze zorg is cultureel ingebed en wordt met veel respect en eerbied gegeven. Tegelijk staan deze traditionele zorgpraktijken onder druk door urbanisatie, migratie en beperkte middelen. Daarbij speelt ook het fenomeen dat veel Marokkaanse migranten voor hun oude dag terugkeren naar hun land van herkomst, wat extra druk legt op de (beperkt) bestaande zorginfrastructuur en zorgt voor bijkomende uitdagingen voor Marokko. De infrastructuur voor professionele zorg – zoals verzorgingstehuizen en gespecialiseerde centra – is schaars, en ook het aantal professionele zorgverleners is beperkt. Marokko zet in op een bio psychosociaal zorgmodel dat uitgaat van menselijke waardigheid en nabijheid, maar de ontwikkeling daarvan wordt bemoeilijkt door dat ontbreken van voldoende infrastructuur en expertise.

Zoals deelnemer Jan Vanwezer, directeur van woonzorgcentrum De Wingerd, treffend formuleerde: “Marokko en België zijn beide op weg naar meer geïntegreerde, mensgerichte zorg, maar vertrekken vanuit verschillende realiteiten. Marokko ontwikkelt ondanks beperkte middelen een zorgmodel dat sterk is verankerd in familie, gemeenschap en menselijke nabijheid, met een relationele, contextgevoelige aanpak. België heeft dan weer een hooggespecialiseerd zorgsysteem, maar worstelt met versnippering en een dominante biomedische benadering. De uitdaging is om zorg opnieuw te zien als iets relationeels, menselijks en gedeelds.”

Wat mij persoonlijk opviel tijdens de reis, was het opvallend sterke engagement van vrouwen in de zorgsector. Bij bezoeken aan onder andere het dagcentrum in Dar Bouazza en het centrum voor palliatieve zorg in Casablanca waren het telkens vrouwen die als drijvende kracht optraden. In een land als Marokko, waar je dit misschien minder zou verwachten, toonden zij niet alleen enorme betrokkenheid, daadkracht en toewijding, maar ook grote bekwaamheid en inhoudelijke deskundigheid. Daarnaast werden we met ongelooflijke hartelijkheid ontvangen; het opzien naar ons was voelbaar, net als de trots waarmee zij hun initiatieven aan ons lieten zien. Dat maakte diepe indruk.

De studiereis bood niet alleen een leerzame blik op toekomstgerichte en cultuurgevoelige zorgmodellen, maar vergrootte ook het begrip voor de complexiteit van zorg binnen verschillende maatschappelijke contexten. Bovendien bood het ruimte voor uitwisseling van ervaringen, bespreking van gedeelde uitdagingen en het opdoen van innovatieve ideeën onder de deelnemers. De diverse samenstelling van de deelnemers, met uiteenlopende achtergronden en expertise, versterkt het netwerk en stimuleert verdere samenwerking binnen de zorgsector.

Samenwerking tussen beide landen kan lonen. Zo kan België Marokko ondersteunen in de professionalisering van zorg en infrastructuurontwikkeling, terwijl Marokko België kan uitdagen om zorg opnieuw menselijker en relationeler te benaderen. De ontmoeting tussen beide landen toont dat wederzijds leren en verbinden kan leiden tot veerkrachtige en toekomstgerichte zorgmodellen.

Sandrina Peeters, algemeen directeur VBZV